Το κόστος στέγασης προβληματίζει πλέον το σύνολο των χωρών της Ευρώπης. Σύμφωνα με την Eurostat, μεταξύ του 2010 και του πρώτου τριμήνου του 2021, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 15,3% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν πολιτικές στέγασης δημιουργώντας κοινωνικές κατοικίες εδώ και δεκαετίες, ενώ λόγω των συνθηκών που διαμορφώνονται ιδιαίτερα από το 2018-2019, έχουν προβεί σε υιοθέτηση νέων μέτρων με στόχο την αναχαίτιση του κόστους στέγασης.
Παράλληλα, εκτός των νέων στεγαστικών πολιτικών που εφαρμόζουν, επέβαλαν πλαφόν στις αυξήσεις των ενοικίων λόγω ραγδαίας ανόδου του πληθωρισμού. Στη χώρα μας η συσσωρευτική αύξηση των ενοικίων από το 2018 έως και σήμερα, κυμάνθηκε από 37,2% έως και 42,1% αν αφορά κατοικία κατάλληλη για οικογένεια. Υψηλότερες αυξήσεις, καταγράφονται κυρίως σε μικρότερα ακίνητα κατάλληλα για φοιτητές. Αυτά αναφέρει, μεταξύ άλλων, σχετική έρευνα του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates για το «καυτό» θέμα του κόστους στέγασης και τις χώρες που επέβαλαν πλαφόν στην αύξηση των ενοικίων σε κατοικίες.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, οι ζητούμενες τιμές μίσθωσης φοιτητικής κατοικίας αυξήθηκαν κατά 53% στην Αθήνα και στη Πάτρα όπου καταγράφεται η 2η μεγαλύτερη αύξηση το 49,23%. Το 2022, η αύξηση των ζητούμενων μισθωμάτων κυμάνθηκε μεσοσταθμικά στο 10%, από 3% έως 7% που καταγράφηκε το 2021. Το κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτιναχθεί σε τέτοια επίπεδα που αγγίζει το 60%-70% του μέσου μηνιαίου μισθού και αν πρόκειται για οικογενειακή κατοικία το σύνολο ενός καλού μισθού. Μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας αναγκάζεται να κάνει περικοπές ακόμη και σε βασικές ανάγκες του. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 76,9% των ενοικιαστών, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, κάνει περικοπές ή λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Όπως αναφέρει ο κ. Μπάκας, πρόεδρος του Δικτύου, στη χώρα μας από την 1η.01.2022 έως και την 31η. 12.2022 επιτρέπεται, αναπροσαρμογή του μισθώματος που ανέρχεται σε τρία τοις εκατό (3%), κατά ανώτατο όριο, σε σχέση με το μίσθωμα του έτους 2021, αποκλειστικά για τις εμπορικές και επαγγελματικές μισθώσεις ακινήτων (υπάρχουν εξαιρέσεις). Το άνωθεν μέτρο παρατάθηκε έως τα τέλη του 2023.
Δανία: Έως 4% ετησίως η αύξηση για τα επόμενα δύο χρόνια
Η Δανία έθεσε ανώτατο όριο στις αυξήσεις του ενοικίου κατοικιών τα επόμενα δύο χρόνια, σε μια κίνηση που στοχεύει στο να βοηθήσει τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν προβλήματα με το αυξανόμενο κόστος ζωής διαβίωσης με τον πληθωρισμό να καλπάζει τον Ιούλιο του 2022 στο 10%.
Οι ιδιοκτήτες σπιτιών επιτρέπεται βάσει του νόμου που ισχύει στη χώρα να αυξάνουν τα ενοίκια σύμφωνα με τον πληθωρισμό, ο οποίος τον Ιούλιο του 2022 ήταν σχεδόν 10%, ο υψηλότερος από το 1983.
Με το πλαφόν στις αυξήσεις όπως μετέδωσε το Reuters η αύξηση των ενοικίων περιορίζεται στο 4% ετησίως για τα επόμενα δύο χρόνια και θα ισχύει τόσο για υφιστάμενες όσο και για νέες συμφωνίες ενοικίασης, ανέφερε η κυβέρνηση.
«Ήταν ζωτικής σημασίας για την κυβέρνηση να φροντίσει τους Δανούς ενοικιαστές. Δεν πρέπει να οδηγούνται από σπίτι σε σπίτι λόγω του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού που βιώνουμε στην παρούσα φάση», δήλωσε ο υπουργός Εσωτερικών και Στέγασης Christian Rabjerg Madsen.
Τα τελευταία χρόνια – από το 4ο τρίμηνο του 2020 έως το 4ο τρίμηνο του 2021 – οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 9,5% σε εθνικό επίπεδο (σε 82 δήμους). Σε ορισμένους δήμους, οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί περισσότερο από 20%.
Από τον Ιούνιο του 2021 έως τον Ιανουάριο του 2022, σημειώθηκε σταθερή αύξηση των τιμών για όλους τους τύπους κατοικιών σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Δανίας.
Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την Ένωση Δανικών Στεγαστικών Τραπεζών (ADMB) αποκάλυψαν ότι οι τρέχουσες τιμές για τα διαμερίσματα είναι κατά μέσο όρο 38.145 DKK/m², που αντιπροσωπεύει αύξηση 11,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Ηνωμένο Βασίλειο: Πλαφόν 7% στις αυξήσεις των ενοικίων στις κοινωνικές κατοικίες
Όπως σημειώνει ο κ. Μπάκας, οι τιμές ενοικίασης στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκαν κατά 16,1% από τον Ιανουάριο του 2015. Στην Αγγλία, οι τιμές ιδιωτικών ενοικίων αυξήθηκαν κατά 3,9% τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2022. Όταν το Λονδίνο εξαιρείται από την Αγγλία, οι τιμές ιδιωτικών ενοικίων αυξήθηκαν κατά 4,1% τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2022. Και τα δύο αυτά στοιχεία αντικατοπτρίζουν την υψηλότερη ετήσια ποσοστιαία μεταβολή από τον Ιανουάριο του 2006.
Οι τιμές των ιδιωτικών ενοικίων στην Ουαλία αυξήθηκαν κατά 3,1% τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2022, ενώ στη Σκωτία αυξήθηκαν κατά 4,4% τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2022.
Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει περισσότερες από 1,4 εκατ. «κοινωνικές» κατοικίες (Κοινωνική Κατοικία / Κατοικίες με Προσιτό Κόστος Στέγασης (Δημόσιες & Συνεταιριστικές). Με στόχο να παρέχουν σταθερότητα καθώς αυξάνεται ο πληθωρισμός και να αποτρέψουν τη σημαντική αύξηση των ενοικίων για τις κοινωνικές κατοικίες, η κυβέρνηση αποφάσισε να περιορίσει τις αυξήσεις στο 7% για το 2023/24. Απόφαση που υποστήριξε η Εθνική Ομοσπονδία Κατοικίας για βοηθήσει στη στήριξη των πιο ευάλωτων νοικοκυριών απέναντι στις πιέσεις κόστους ζωής.
Το άνωθεν μέτρο, είναι επιπρόσθετο στο υπάρχον πακέτο υποστήριξης ύψους 37 δισεκατομμυρίων λιρών, το οποίο περιλαμβάνει έκπτωση δημοτικού φόρου 150 λιρών, έκπτωση 400 λιρών στον λογαριασμό ενέργειας για την υποστήριξη των νοικοκυριών τους επόμενους μήνες και των πιο ευάλωτων 8 εκατομμυρίων νοικοκυριών που λαμβάνουν στήριξη τουλάχιστον 1.200 λιρών.
Όλα τα άνωθεν είναι επιπλέον μέτρα από την επένδυση 11,5 δισεκατομμυρίων λιρών για την κατασκευή πιο προσιτών, ποιοτικών κατοικιών μέσω του Προγράμματος Προσιτές Κατοικίες που είχε εξαγγείλει η κυβέρνηση.
Γαλλία: Ανώτατο όριο αύξησης των ενοικίων 3,5%
Βάσει της έρευνας, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 4%. Αυτό είναι ελαφρώς μικρότερο από τις αυξήσεις που παρατηρήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης 5,3% το τρίτο τρίμηνο του 2021 και 6,6% το τρίτο τρίμηνο του 2020.
Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 8,6% σε σχέση με το μεγαλύτερο μέρος της Γαλλίας σε σχέση με τη περσινή χρονιά. Ακολουθώντας μια απότομη άνοδο 9,1% πριν από ένα χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι οι τιμές συνολικά αυξήθηκαν κατά 18% τα τελευταία δύο χρόνια (και 23% τα τελευταία τρία).
Σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τα νοικοκυριά από τον αυξανόμενο πληθωρισμό, η γαλλική κυβέρνηση για να διατηρήσει «προσιτά» τα ενοίκια, επέβαλε τον Αύγουστο του 2022 ανώτατο όριο αύξησης των ενοικίων 3,5% και επρόκειτο να παραμείνει σε ισχύ έως τις 30 Ιουνίου 2023
Η κυβέρνηση πρότεινε επίσης μέτρα όπως η παράταση του παγώματος στους λογαριασμούς φυσικού αερίου και ρεύματος, έκπτωση καυσίμων και εφάπαξ επιχορηγήσεις σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, όλα σχεδιασμένα για να αποτρέψουν την κρίση πληθωρισμού
Οι κανόνες για τις χρεώσεις ενοικίων στη Γαλλία είναι αυστηροί. Μη ξεχνάμε ότι οι αυξήσεις των ενοικίων ελέγχονται ήδη αυστηρά στη Γαλλία, αλλά το σχέδιο της κυβέρνησης στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι ιδιοκτήτες θα μπορούν να επιβάλλουν μόνο μικρές αυξήσεις φέτος, καθώς οι ιδιοκτήτες αγωνίζονται με τις αυξανόμενες τιμές των καθημερινών ειδών. Το σχέδιο της κυβέρνησης έχει την υποστήριξη του εθνικού φορέα στέγασης της Γαλλίας Conseil national de l'habitat .
Ο Υπουργός Οικονομικών Le Maire είπε ότι χωρίς την «ασπίδα ενοικίου» της κυβέρνησης, οι ιδιοκτήτες σε όλη τη χώρα θα αύξαναν τα ενοίκια για τους ενοικιαστές τους κατά «πέντε έως έξι τοις εκατό».
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Γαλλία διαθέτει 5.329.720 «κοινωνικές» κατοικίες (Κοινωνική Κατοικία / Κατοικίες με Προσιτό Κόστος Στέγασης (Δημόσιες & Συνεταιριστικές). Το ποσοστό ιδιοκτησίας από 63,6% το 2020, αυξήθηκε το 2021 στο 64,7%.
Ισπανία: Παράταση του ορίου αύξησης 2% έως 31 Δεκεμβρίου 2023
Οι κυβερνώντες της Ισπανίας εισήγαγαν για πρώτη φορά το ανώτατο όριο αύξησης 2% του ενοικίου τον Μάρτιο του 2022, το οποίο προοριζόταν να είναι ένα προσωρινό μέτρο για την προστασία του 30 % των ανθρώπων στην Ισπανία που νοικιάζουν κατοικία από τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Πριν από αυτό, πολλοί ιδιοκτήτες είχαν το δικαίωμα να αυξάνουν την τιμή του ενοικίου σε ετήσια βάση με βάση τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (CPI), σημειώνει ο κ. Μπάκας.
Το μέτρο, το οποίο επρόκειτο να λήξει τον Δεκέμβριο του 2022, θα ισχύει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Παράλληλα, ευχάριστο γεγονός αποτελεί ότι το ποσοστό ιδιοκτησίας από 75,1% το 2020, αυξήθηκε το 2021 στο 75,8% Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Ισπανία διαθέτει 290.000 «κοινωνικές» κατοικίες (Κοινωνική Κατοικία / Κατοικίες με Προσιτό Κόστος Στέγασης (Δημόσιες & Συνεταιριστικές).
Πορτογαλία: Περιόρισε την αύξηση των ενοικίων κατά 2% το 2023
Τέλος, όπως αναφέρεται στην ανάλυση, τα ενοίκια δεν έχουν σταματήσει να αυξάνονται την τελευταία πενταετία στην Πορτογαλία φτάνοντας τα 6,25 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο (ευρώ/m2). Το κόστος μίσθωσης είναι 42% υψηλότερο από το 2017, όταν το ενοίκιο των κατοικιών κόστιζε, κατά μέσο όρο, 4,39 ευρώ/m2.
Πλέον, μια οικογένεια θα πρέπει να πληρώνει, κατά μέσο όρο, 625 ευρώ το μήνα για το ενοίκιο ενός σπιτιού (+186 ευρώ/μήνα).
Στο παρελθόν, λόγω της πανδημίας, οι συντελεστές αύξησης των ενοικίων ήταν 0,43% το 2022 και στο 0% το 2021. Ο αναμενόμενος συντελεστής αύξησης 5,43% για το 2023 οδήγησε στη ψήφιση του Νόμου 19/2022, στις 21 Οκτωβρίου του 2022, με αποτέλεσμα η αύξηση του ενοικίου να περιοριστεί στο 2% για το έτος 2023. Το ανώτατο όριο ισχύει για όλα τα ενοίκια, κατοικιών ή επαγγελματικών χώρων.
Για να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες για το ανώτατο όριο στα ενοίκια κατοικιών και καταστημάτων για την επόμενη χρονιά, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τη χορήγηση φορολογικών πλεονεκτημάτων, με εκπτώσεις φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων ή εταιρικού φόρου, που θα εφαρμόζονται αυτόματα.
«Αυτό που θα εξοικονομήσουν οι ενοικιαστές είναι η διαφορά, στην οποία οι ιδιοκτήτες θα αποζημιωθούν», ανέφερε σε δηλώσεις του ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα.
Οι αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες για το ανώτατο όριο των ενοικίων το 2023 θα γίνονται αυτόματα, λαμβάνοντας υπόψη την ετήσια φορολογική δήλωση που υποβάλλουν.
Το ποσοστό ιδιοκτησίας κατοικιών στην Πορτογαλία αυξήθηκε στο 78,30 % το 2022 από 77,30% το 2021 και 73,9% το 2020 σύμφωνα με τη Eurostat. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η Πορτογαλία διαθέτει 130.000 «κοινωνικές» κατοικίες (Κοινωνική Κατοικία / Κατοικίες με Προσιτό Κόστος Στέγασης (Δημόσιες & Συνεταιριστικές).
Η «δυναμική» της κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν υιοθετήσει έναν εθνικό ορισμό της κοινωνικής κατοικίας. Μάλιστα, στις ονομασίες των μοντέλων που έχουν επιλεγεί, πολύ σπάνια, συναντάμε τον όρο «κοινωνική κατοικία», ενώ βρίσκουμε πιο περιγραφικές έννοιες όπως «Κατοικία με ενοίκιο μέτριου ύψους» (HLM) στη Γαλλία και «Κατοικία Περιορισμένου Κέρδους» στην Αυστρία. Η κοινωνική κατοικία αντιπροσωπεύει μορφές παρεμβάσεων- κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα κλπ. , της εθνικής κυβέρνησης ή/και των τοπικών αρχών στην αγορά κατοικίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων.
H Ολλανδία είναι ταυτισμένη με την κοινωνική κατοικία, σχεδόν μία στις τρεις κατοικίες είναι κοινωνική (29,1% του συνολικού οικιστικού αποθέματος σύμφωνα με στοιχεία της Housing Europe 2021).
Στην Αυστρία συνυπάρχουν διάφορες μορφές στέγασης πέραν της ελεύθερης αγοράς όπως η δημοτική κατοικία, η κατοικία περιορισμένου κέρδους προς ενοικίαση, καθώς και επιδοτούμενες κατοικίες προς αγορά. Η Βιέννη αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση, σήμερα 62% των κατοίκων της Αυστριακής πρωτεύουσας διαμένουν σε κάποια επιδοτούμενη κατοικία- δημοτική ή ιδιωτική που ο ιδιοκτήτης της λαμβάνει επιδότηση από την πόλη ώστε να διατηρεί ενοίκιο χαμηλότερο της αγοράς.
Στη Δανία, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί κατοικίας παρέχουν στέγη με ενοίκιο χαμηλότερο από το μέσο της ελεύθερης αγοράς. Πρόκειται για περίπου 700 οργανισμούς που έχουν στην κατοχή τους περισσότερα από 8.000 κτίρια πάντα υπό τον έλεγχο και την αυστηρή νομική ρύθμιση του κράτους που έχει αφαιρέσει κάθε πιθανότητα κερδοσκοπίας.
Στο Λουξεμβούργο, οι δημόσιοι οργανισμοί όπως το Ταμείο Κατοικίας, η Εθνική Εταιρία Προσιτής Κατοικίας και η ένωση δήμων που παρέχουν κατοικίες με κόστος χαμηλότερο από αυτό της ελεύθερης αγοράς. Το κράτος επιδοτεί την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών ως και 70%, ενώ με στόχο την προστασία του κοινωνικού μείγματος εφαρμόζει ποσόστωση 10% σε κάθε καινούρια κατασκευή . Έτσι, κάθε νέο συγκρότημα κατοικιών, προκειμένου να αδειοδοτηθεί, θα πρέπει να περιλαμβάνει και 10% κοινωνικών κατοικιών.
Στη χώρα μας, ο πληθωρισμός, η αύξηση του κόστους κατασκευής που πιέζει αυξητικά τις τιμές πώλησης, η αύξηση των επιτοκίων στεγαστικών δανείων, η ραγδαία αύξηση των ενοικίων, το κόστος ενέργειας και γενικότερα η αύξηση του κόστους διαβίωσης, συρρικνώνει τα διαθέσιμα εισοδήματα.
Οι οικονομικές προκλήσεις στη παγκόσμια κοινότητα καθώς και στη χώρα μας βρίσκονται προ των πυλών και απαιτούνται άμεσα διευρυμένες πολιτικές στέγασης, πολιτικές με διεύρυνση των δικαιούχων, με στόχο την αναχαίτηση του κόστους την επόμενη ημέρα και τη προσβασιμότητα σε αγορά κατοικίας, αλλά, παράλληλα και πολιτικές με υλοποίηση 2-3 ετών, που θα στοχεύουν στην εξάλειψη ιδίων δεδομένων στο μέλλον, καθώς και μέτρα που θα «προστατεύουν» την ιδιοκτησία υπό συνθήκες μη υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος. Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.
